De Scheldeland regio
Context
Scheldeland is een toeristische regio – dus geen administratieve regio – die een corridor vormt tussen vier belangrijke kunststeden: Brussel, Gent, Mechelen en Antwerpen. De regio volgt de bekkens van de Schelde, de Dender en de Rupel en biedt een toeristisch-recreatief product dat voornamelijk gericht is op vrijetijdsbesteding zoals fietsen, wandelen of varen langs de waterwegen. De regio combineert stedelijke en randstedelijke gemeenten met meer landelijke gebieden en biedt als zodanig een verscheidenheid aan culturele en recreatieve ervaringen
Cultuurtoeristische producten, motieven en potentieel
Rond de Rupel is historisch industrieel erfgoed te vinden, verbonden met de eeuwenoude klei- en baksteenproductie en met een erfgoedspoor van kleiputten, ovens en schoorstenen. In Willebroek krijgt het erfgoed een donkerder kantje met het Fort van Breendonk dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s als gevangenis en deportatiecentrum werd gebruikt. In de regio kunnen ook verschillende monumentale kastelen en burchten uit verschillende periodes worden bezocht, met name het Kasteel van Laarne (oorspronkelijk 11de-12de eeuw), Kasteel Marnix de Sainte Aldegonde (oorspronkelijk 10de-11de eeuw), Kasteel d’Ursel (midden 18de eeuw), en het Fort van Liezele (begin 20ste eeuw).
Ander opmerkelijk erfgoed in de regio is de Sint-Bernardusabdij in Bornem met haar indrukwekkende, onlangs gerenoveerde bibliotheek. Verder bieden de twee belangrijkste historische steden in de regio, Aalst en Dendermonde, een indrukwekkende laat-middeleeuwse architectuur. Het Belfort van Dendermonde staat sinds 1999 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Beide steden zijn ook rijk aan immaterieel erfgoed en lokale verhalen, waarbij de legende van het ros Beiaard mee de identiteit van de stad Dendermonde bepaalt en om de tien jaar wordt gevierd door middel van een optocht van reuzen.
Strategieën voor cultureel toerisme
Momenteel is het primaire internationale toeristische product van België – en specifiek van Vlaanderen – voornamelijk gebaseerd op zijn historische kunststeden. Ter vergelijking, het toeristische gebied van Scheldeland is slechts goed voor 1% van de toeristische aankomsten, voornamelijk door Belgische en Nederlandse toeristen. Scheldeland lijkt een onderbenut potentieel te hebben wanneer men de beschikbare mogelijkheden op het vlak van natuur, geschiedenis en ligging analyseert. Er is een onevenwicht tussen centrum en periferie, waarbij het toerisme zich concentreert in de omliggende stedelijke regio’s Gent, Antwerpen en Brussel en het tussenliggende gebied, ondanks een bovengemiddelde bereikbaarheid, overslaat..
Lab doelstellingen
Gezien de relatieve uitgestrektheid en diversiteit van de Scheldeland regio, die 25 gemeenten omvat, en de nood aan een lokale, gemeenschapsgerichte invalshoek in de Living Lab, is de organisatie van het Scheldeland Lab toegespitst op drie naburige locaties: Dendermonde, Puurs-Sint-Amands en Bornem. Hogere bestuursorganen zoals de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen en Toerisme Scheldeland nemen deel aan de stuurgroep om ook een breder perspectief mee te nemen.
De overkoepelende doelstelling van de proeftuin is het ondersteunen van de ontwikkeling van cultuurtoerisme via bottom-up ontwikkeling, met respect voor het verleden en een blik op de toekomst om zo een duurzame cultuurtoeristische bestemming te creëren waar gemeenschappen tot bloei kunnen komen. Het overkoepelende thema van het Scheldeland Lab is de sterke band met de Schelde en haar getijdenkarakter, die vertaald kan worden in regio-specifiek erfgoed, zowel vanuit industrieel perspectief (bv. scheepsbouwindustrie) als vanuit historisch perspectief (bv. forten en kastelen).
Voorgestelde activiteiten en innovaties die worden ontwikkeld
Het Living Lab past in de ontwikkelingsplannen van de betrokken DMO’s en publieke agentschappen. Hun strategie erkent dat erfgoed en cultuur, vooral indien ontwikkeld vanuit een lokale betrokkenheid, een specifieke impact kunnen hebben voor reizigers, terwijl ook rekening gehouden wordt met lokale draagkracht. Er is dan ook veel belangstelling voor de ondersteuning van cultureel toerisme in minder bezochte gebieden, zowel als middel om gemeenschappen in de periferie van het toerisme op te waarderen, als om de bestaande druk op vaak bezochte bestemmingen te verminderen.
Stakeholders
- Toerisme Scheldeland is de regionale DMO die instaat voor de promotie en van het toeristisch gebied.
- De gemeenten Bornem, Puurs-Sint-Amands en Dendermonde, en meer bepaald hun diensten voor cultuur en toerisme.
- Het Regionaal Landschap Schelde-Durme, als niet-gouvernementele organisatie die de ontwikkeling van de regio stimuleert door te focussen op natuur, landschap en erfgoed.
- Provincie Antwerpen en Toerisme Oost-Vlaanderen, waarvan het grondgebied gedeeltelijk samenvalt met dat van het Scheldeland.
- Toerisme Vlaanderen, de DMO voor de hele Vlaamse regio met een sterke drijfveer om innovaties te ondersteunen gericht op het creëren van een ‘bloeiende bestemming’.